Zmysł węchu i praca węchowa

Pies posiada olbrzymią przewagę nad człowiekiem pd względem wydolności węchowej. Przewaga ta uwarunkowana jest budową anatomiczną organu węchowego. Powierzchnia
tego organu u psa jest znacznie większa, niż ta sama powierzchnia u człowieka,
przy czym komórki recepcyjne u psa są liczniejsze. Poza tym układ chrząstek nosowych
u psa jest dobrze przystosowany do węchu, podczas gdy układ chrząstek nosowych człowieka działa na zasadzie systemu przegród hamujących dostęp zapachów.

Zalety węchu psa są następujące:
- bardzo duża wrażliwość szczególnie na zapachy pochodzenia organicznego wydzielana przez ludzi i zwierzęta,
- bardzo duża pamięć węchowa; według niektórych badaczy ilość zapamiętywanych zapachów przez psa sięga około 600 tysięcy,
- bardzo duża zdolność różnicowania zapachów; pies potrafi analizować kilka lub kilkanaście zapachów jednocześnie i koncentrować się tylko na woni poszukiwanej.

Wymienione właściwości zmysłu węchu warunkują możliwość pracy psa na śladzie. Śladem nazywamy odciski stóp człowieka lub kończyn zwierząt pozostawione na podłożu. Mogą one być widoczne lub niewidoczne w zależności od twardości podłoża.
Każde miejsce, na którym odciśnięty został ślad, przyjmuje swoistą "osobniczą" woń wyczuwalną dla psa. Woń ta stanowi sumę zapachów wydzielin gruczołów potowych, łojowych i złuszczonego naskórka, ponadto w zależności od typu systemu nerwowego danego osobnika woń ta jest nieco inna u poszczególnych osobników tego samego gatunku. Dzięki temu możliwe jest np. ustalenie przez psa tożsamości osoby znajdującej się w grupie innych osób, na podstawie woni pozostawionej przez nią na śladzie lub przedmiocie. Woń ta przenika odzież i obuwie oraz łatwo pozostaje na dotkniętych przedmiotach i śladach.

Przy pomocy psa służbowego można rozwiązać trudne i skomplikowane zadania, jak; odtwarzanie na podstawie woni śladów trasy przebytej przez człowieka po kilku lub nawet kilkunastu godzinach, wykrycie człowieka znajdującego się w zasięgu oddziaływania strefy zmysłu psa (węchu, słuchu), gdy nie prowadzą do niego żadne pozostawione ślady.